ආහාර ඇඳුම් නිවාස යන මුලික මිනිස් අවශ්‍යතාවයන් යටතේ නාමිකව ප්‍රකාශ නොවුණත් ජලය යනු මිනිස් ජීවිතය පවත්වාගෙන යාමට අත්‍යාවශ්‍ය සාධකයකි. ආහාර නොගෙන දින ගණනක් ගත කරන්නට හැකියාව තිබුණ ද ජලය පානය නොකර පැයක් ගත කිරීම ද අතිශයින් දුෂ්කරය. පානය කරන ජලය ශරීරයට අහිතකර නොවන පිරිසුදු ජලය ලෙස සහතික වන්නට හැකිනම් බියකින් තොරව පානය කිරීමට අපට හැකියාව ලැබේ. ගහ කොළ ඇළ දොළ ආදියෙන් පරිපූර්ණ වනාන්තරවලින් හෙබි සුන්දර පරිසරයක් හිමි අපේ රටෙහි කඳුකර ප්‍රදේශ පිරිසුදු ජල මූලාශ්‍රයන්ගෙන් යුතු බව නිරන්තරයෙන් ප්‍රකාශවන කරුණකි. එයිනුත් නුවරඑළිය හැටන් ආදී ප්‍රදේශ මුළු රටටම ජලය සපයන ජල මූලාශ්‍රයන් සහ ජල පෝෂක සහිත ප්‍රදේශයන්ය. එහෙයින් එම ප්‍රදේශවල ජල දූෂණයක් සිදුවන්නේ නම් එය අදාළ ප්‍රදේශයට පමණක් නොව මුළු රටට ම බලපාන්නකි. එහෙයින් ම ජාතික ගැටලුවකි.
හැටන් ප්‍රදේශයෙන් මෙවැනි ජාතික ගැටලුවක් උද්ගත වන්නට කරුණු කාරණා යෙදී ඇත්තේ හැටන් ඔයට බැහැර කරන කුණු කසළ හේතුවෙනි.
ජනතාවගේ ජලය මූලික කර ගත් දෛනික අවශ්‍යතා සේම ගොවිතැනට ද මේ තත්ත්වය ගැටලුවක් වී තිබේ. උද්ගත වී ඇති ගැටලුව පිළිබඳව ජනතාව පවසන්නේ මෙවැනි අදහස්ය.
නයනි දීප්තිකා මහත්මිය - "මේ කුණු ප්‍රශ්නය නිසා අපට පාරක යන්නටවත් නැහැ. දරුවන්ට පාසල් යන්න පුළුවන්කමක් නැහැ. පාසල අසල කුණු දාලා තියෙනවා. ඒ නිසා දරුවන්ට ලෙඩ රෝග හැදෙන්නට තියෙන ඉඩකඩ වැඩියි. ඒ වගේම පන්සල අසලත් විශාල කුණු ගොඩක් දකින්න ලැබෙනවා. කුණු කසළ මේ විදිහට තැන තැන ගඳ ගැස්වීම නිසා මැස්සෝ ගහනය වැඩි වෙලා ලෙඩ රෝග ව්‍යාප්ත වෙනවා. මේ ප්‍රදේශයේ ගංගා ඇළ දොළ හැම එකකම පාහේ කුණු කසළ බැහැර කරනවා. ඒක ලොකු ප්‍රශ්නයක් ලෙඩ රෝග හැදෙන්න මුලක්."
තංගවේලු ධනේෂ් කුමාර මහතා - "මම එළවළු වගා කරලා තමයි ජීවත් වෙන්නේ. ගංගාවලට කුණු කසළ දැමීම වගා කටයුතුවලට ලොකු ප්‍රශ්නයක්. සෑහෙන ලොකු කුණු ගොඩක් මහවැලි ගඟට සහ මේ අවට ඇළදොළ වලට ගෙනත් දානවා. සාමාන්‍ය මිනිස්සු විතරක් නෙමෙයි ලොකු ගොවිපළවල් පවත්වා ගෙන යන අයත් සතුන්ගේ අපද්‍රව්‍ය පවා දාන්නේ ගඟට, ඇළවල්වලට.
හැටන් නගර සභාවේ සෞඛ්‍ය කම්කරුව ජී. වේලු මහතාට කුණු කසළ එකතු කිරීම පිළිබඳ ව අදහසක් ප්‍රකාශ කිරීමට හැකි වුවත් ඒවා බැහැර කරන ආකාරය පිළිබඳ පැහැදිලි අදහසක් ප්‍රකාශ කිරීමට හැකියාවක් තිබුණේ නැත. කොම්පෝස්ට් සහ නොදිරන අපද්‍රව්‍ය වෙන වෙනම එකතු කරන බව ඔහු ප්‍රකාශ කළේය.
කසළ බැහැර කිරීමේ ක්‍රමවේදය පිළිබඳ ව වගකිවයුතු අදාළ බලධාරීන්ගේ ද අදහස් විමසුවෙමු.
හැටන් දික්ඔය නගර සභාවේ මහජන සෞඛ්‍ය පරීක්ෂක ආර් බාලක්‍රිෂ්ණන් මහතා - "2017 වසරේ සිට මම හැටන් දික්ඔය නගර සභාවේ සේවය කරනවා. කසළ කළමනාකරණය තමයි මගේ ප්‍රධාන කාර්යය. මේ කටයුත්තේ දී අපිට තියන ලොකුම ගැටලුව කසළ කළමනාකරණ මධ්‍යස්ථානයක් නැතිකම. අපිට කළමනාකරණය කිරීම සඳහා කසළ බාර දෙන්නට තියෙන්නේ මස්කෙළිය ප්‍රාදේශීය සභාවට අයිති රිකාටන් කසළ කළමනාකරණ මධ්‍යස්ථානය. සතියේ සෑම සඳුදා, බදාදා, සිකුරාදාවකම අපේ දිරන කුණු කොම්පෝස්ට් සකස් කිරීම සඳහා ඔවුන්ට බාර දෙනවා. ඊට අමතරව සෙනසුරාදාට අපි ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ හැකි පොලිතින් ප්ලාස්ටික් කාඩ් බෝඩ් වැනි දේවල් එකතු කරලා පෞද්ගලික මධ්‍යස්ථානයකට අලෙවි කරනවා. අපට තිබෙන ලොකු ම ගැටලුවක් තමයි ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන්නටත් හැකියාවක් නැති කසළ එකතු වීම. අපි දැනට ඒ කසළත් රිකාටන් මධ්‍යස්ථානයට බාර දෙනවා. එහි දී ඒවා පුළුස්සා දමනවා. නමුත් ඒක සම්පූර්ණයෙන්ම පිරිසුදු කිරීම අසීරුයි. අනිත් ගැටලුව තමයි මහජනතාව අවිධිමත් ලෙස කුණු කසළ බැහැර කිරීම. ශබ්ද විකාශන යන්ත්‍ර මගින්, අත් පත්‍රිකා මගින් කොයි තරම් දැනුවත් කළත් නියමිත දිනවලට අදාළ ස්ථානවලට කුණු කසළ භාර දීමේ පුරුද්දක් ඔවුන්ට නැහැ. කානුවලට, පාරට, ඇළ මාර්ගවලට බැහැර කරන කුණු කසළ නිසා ඩෙංගු, මී උණ වැනි ලෙඩ රෝග හැදෙන්නට තියෙන ප්‍රවණතාව වැඩියි."
හැටන් දික්ඔය නගර සභාවේ සභාපති බාලචන්ද්‍රන් මහතා - "අපේ නගර සභා බල ප්‍රදේශය තුළ දිනකට කසළ ටොන් හතරක් පමණ එකතු වෙනවා. අපට කසළ කළමනාකරණය කරන්නට ඉඩමක් නැතිකමයි විශාල ම ගැටලුව. අහල පහළ තියෙන ඉඩමකට බැහැර කරන්නටත් අවසරයක් නැහැ. මේ විශාල කසළ තොගය කිලෝමීටර් හතළිහක් පමණ දුර මස්කෙළිය ප්‍රාදේශීය සභාවට අයිති කසළ කළමනාකරණ මධ්‍යස්ථානයට රැගෙන යන්නට ඕනෑ. කිලෝමීටර් 80ක දුරක් එහාටත් මෙහාටත් යන්න විශාල වියදමක් දරන්න වෙනවා. ඒක ජනතා මුදල් අපතේ යාමක්. නගර සභාවක් ලෙසට අපි විශාල අපහසුතාවයකට පත්වෙලා ඉන්නවා.
සාමාන්‍ය ජනතාවට කුණු කසළ බැහැර කිරීම පිළිබඳ නිසි අවබෝධයක් නැහැ. ලංකාව පුරා පානීය ජලය බෙදා හරින්නේ නුවරඑළියෙන්. වැඩිම වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන්නෙත් නුවරඑළියට. මේ ප්‍රදේශයේ කුණු කසළ බැහැර කරන්නට හැකියාවක් නැති නිසා පොලිතින්, ප්ලාස්ටික් වැනි දේවල් වළවල් කපා යට කළොත් වසර පන්සියයක් ගියත් දිරා නොයන අපද්‍රව්‍ය ජල මූලාශ්‍රවලට එකතු වෙනවා. තව වසර විස්සක් විසි පහක් ගතවෙද්දී මේ ජලය බීමට නුසුදුසු තත්ත්වයේ ජලය බවට පත් වේවි. ප්‍රදේශවාසියෙක් විදියට මං ඒ ගැන අතිශයින්ම කණගාටු වෙනවා.
මේ ගැටලුවට පිළියමක් විදිහට අංශ දෙකකින් ක්‍රියාත්මක වෙන්නට පුළුවන්. එකක් මේ කුණු කසළ පහත් බිම් ප්‍රදේශවලට රැගෙන ගොස් කළමනාකරණය කිරීම තුළින් ජල මූලාශ්‍රවලට සිදුවෙන හානිය නැති කරගන්න පුළුවන්.
පරිසරවේදී නීතිඥ ජගත් ගුණවර්ධන මහතා, "ලංකාවේ අභ්‍යන්තර ජල මූලාශ්‍රවලට කසළ බැහැර කිරීම පීඩාකාරී ආඥාපනත, නගරසභා ආඥාපනත, ධීවර හා ජලජ සම්පත් ආඥාපනත යටතේ වගේම ජාතික පාරිසරික පනත යටතේ ගත්තත් බරපතළ වරදක්. මේ වගේ සිදුවීම්වලදී ඊට එරෙහිව පියවර ගත හැකි ආසන්නතම බලය තිබෙන්නේ නගර සභාවට සහ පොලීසියට. හැටන් ඔය කියන්නේ මහවැලි ගඟේ ආරම්භක ප්‍රදේශය. එයට කසළ මුදා හැරීම තුළින් සමස්ත පද්ධතියම විනාශයට පත් වෙනවා. ඒ තුළින් උද්ගත වන්නේ ජාතික ගැටලුවක්. "
මේ බරපතළ පාරිසරික ගැටලුවේ දී එකිනෙකාට ඇඟිලි දිගු කරමින් කල් මැරීමේදී සිදු වන්නේ විනාශය තවදුරටත් උග්‍ර අතට හැරීම සහ එය නැවත නිවැරදි කළ නොහැකි වරදක් බවට පත්වීමයි. මෙහි සියලු පාර්ශ්වයන් තමන්ගෙන් සිදුවන වැරදි නිවැරදි කරමින් සාමූහිකව සහ එකමුතුව කටයුතු කිරීමේ වාසිය හිමිවන්නේ ප්‍රදේශයට පමණක් නොව රටටමයි.
දිල්රූ ජයසේකර