ජීවිතයේ සත්වන දශකයට පා තබා සිටින මේ මොහොතේ වසර දොළහක පමණ වූ මගේ පාසල් ජීවිතය පිළිබඳ ආපසු හැරී බලන්නට මට කල්පනා වූයේ කිම්දැයි නිශ්චිතව සිතා ගැනීමට මම අපොහොසත්මි. එහෙත් ආසන්නතම හේතුව ලෙස මට හැඟෙන්නේ, පසුගිය දෙසැම්බර් හත්වන දා මාතර සුජාතා බාලිකාවේ කලා උළෙලට සහභාගී වන්නට ලද අවස්ථාවයි. එහිදී සුජාතාවන් සමඟ මෙන්ම ආරාධිත පාසල් දූ පුතුන් , ගුරු මව්වරුන් හා ගීත රස වින්දනයකට හවුල් වූ මොහොතේ, නිල්වලා ගඟෙන් එගොඩහ මුහුදු තීරයේ මා අකුරු කළ සාන්ත සර්වේෂස් විදුහල පිළිබඳව මෙන්ම එහිදී පස්වන ශ්‍රේණියේ දී පමණ සිංහල ඉගැන්වූ ගුරුතුමා පිළිබඳව ද සඳහන් කරන්නට සිදු වූයේ ගුරුවරුන් අප පාසල් ජීවිතයට කෙතරම් විසාල බලපෑමක් කළා ද යන්න ඒත්තු ගැන්වීමටයි. සාන්ත සර්වේෂසය මගේ සිව්වන පාසලයි. පස්වන ශ්‍රේණියට පැමිණෙන්නට පෙර පාසල් හතරක අකුරු කළා යැයි කිවහොත් එය ඇදහිය නොහැක්කක් ලෙස ද සිතෙන්නට ඉඩ ඇත. එහෙත් එය සැබෑවකි. මා අකුරු කළ පළමු පාසල බෙලිඅත්ත ශ්‍රී පඤ්ඤානන්ද මිශ්‍ර පාඨශාලාවයි. බෙලිඅත්ත තංගල්ල පාරේ මඳ දුරක් යන කල්හි තරමක උස් බිමක අද ද මගේ පළමු පාසල දකින්නට ලැබේ. පාසල් බිම තිබූ විසාල කෝං ගහක් සෙවණේ පුංචි පුටු රවුමට තබා ගුරුතුමී කවි ගායනා කළ'යුරු අද වුව සිහිපත් කළ හැකිය. පාසල අවසානයේ යෝවද තංපව රෝමනු ජේසු ගාථාව මහ හඬින් ගායනා කළ ද එහි අරුත නම් දැන නොසිටියෙමි. පාසලේ සිට අම්මාගේ මහ ගෙදරට විනාඩි පහක්වත් ගත නොවන පා ගමනක් වූවත්, බෙලිඅත්ත පොලිස් කාර්යාලය ඉදිරිපිට තනා තිබූ පිං තාලියෙන් වතුර බීම පුරුද්දක් වී තිබිණ. පළමු ශ්‍රේණියේ සිට තුන්වන පන්තියට එක්වර ඉහළ ගියේ ( double promotion ) පන්තියේ වැඩ හොඳ නිසා වන්නට ඇතැයි අම්මා කියනු මට මතකය. ඒ දිනවල එවැනි ඩබල් ප්‍රොමෝෂන් දීමේ ක්‍රමයක් තිබී ඇත. පළමු පාසලෙහි වැඩි කල් අකුරු කිරීමට ඉඩ නොලැබුණේ අම්මාගේ ගමේ සිට තාත්තගේ ගම වූ ගන්දර නිවසට අපට යන්නට සිදු වූ බැවිනි. මාතර කතරගම මුහුදුබඩ මහා මාර්ගයේ සැතපුම් පහක් (කිලෝමීටර් 8) ගිය තන්හි කුඩා ගමක් වූ ගන්දර හමුවේ. එහි බොහෝ දෙනාගේ රැකියාව ධීවර කර්මාන්තය බව දැන ගන්නට වැඩි දවසක් ගත නොවිණ. ගන්දර අපගේ නිවස පිහිටා තිබුණේ මුහුදු වෙරළින් තරමක් ඇතුළට වන්නට වූවත් ගොඩැල්ලවත්ත නමින් හැඳින් වූ වත්තේ කන්ද උඩට ගිය කල පරක් තෙරක් නොපෙනෙන මහා සාගරය පෙනේ. ඇතැම් රාත්‍රි කාලයක මුහුද රළ බිඳෙණ හඬ සිතට බියක් ගෙන දුන් බවද මතකය. එසේ මුහුද හඬාවැටෙන්නේ වාරකන් කාලයට බව පසුව අම්මාගෙන් දැන ගතිමි. ඒ කාලයට ධීවරයෝ මුහුදු යෑමෙන් වැළකී වාරකන් නොමැති මුහුදුකර සොයා යන බවත් පසුව දැනගත්තෙමි.
මගේ දෙවන පාසල මාතර කතරගම ප්‍රධාන මාර්ගයෙහි පිහිටා තිබූ ගන්දර විද්‍යාලයයි. එය පිරිමි පාසලකි. දැන් මහා විද්‍යාලයකි. බෙලිඅත්තේ පළමු පාසල මෙන් සිත් නොගත්තද එහිදී පළමු වතාවට පාසලේ විවිධ ප්‍රසංගයක් දකින්නට වාසනාව ලදිමි. වේදිකාව සැරසීමට අවශ්‍ය තිර සඳහා සාරි කීපයක් ඉල්ලාගෙන එන්නට හේවා මහත්තයා ගේ දෙවිනුවර ගෙදරට ගිය ගමන අදත් මතකයේ වෙයි. වෙල් නියරක් උඩින් යද්දී දිය කඩිතිවල රිදී පාටින් පීනූ පුංචි මාලු පැටවුන්ගේ දර්ශනයක් පළමුවරට දිටිමි. විවිධප්‍රසංගයේ දී ශිෂ්‍යයෙක් ගායනා කළ අකුරට යනවයි කියලා ටිකිරි අය්ය බැදිවලමයි කවි පංතිය මිහිරි ගායනාවක් ලෙස මතකයේ රැඳිණ. පංතියේ සිසුන්ගෙන් වැඩි දෙනා ඉගෙන ගැනීමට වඩා එකිනෙකා අතර රණ්ඩු සරුවල් කිරීමටත් බෙලිඅත්තේ දී කිසි දිනෙක අසා නැති අමු තිත්ත කුණුහරුප කීමටත් හපනුන් බව වැටහෙන්නට දිගු කලක් ගත නොවිණ. මල්ලීත් මමත් ඔවුන් අතර නොගැළපෙන චරිත වූ අතර අපගේ කලිසම් කමිසවලට වඩා ඔවුන්ගේ ඇඳුම් දුප්පත් බව පෙනිණ. ගන්දර විද්‍යාලයේ මතක අතර මා සමඟ එකම පංතියේ ඉගෙනුම ලද දයා එදිරිසිංහ මතකය. අද ඔහු සම්මානිත මහාචාර්යවරයෙක් ලෙස කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙන් විශ්‍රාම ගොස් සිටී. පළමුවතාවට මුහුදු වෙරළට යන්නටත් රැල්ල පාගන්නට මෙන්ම ඇතැම් දවසක අම්මා දුන් සත විසිපහකට හෝ පණහකට ගොඩට එන ඔරුවකින් මාලු මිලට ගන්නටත් පුරුදුවී සිටියෙමි. මට මෙන්ම අම්මාට ද ගන්දර පාසලේ ඉගෙනීම ඇල්ලුවේ නැත. වැල්ලේ කොල්ලන් සමඟ එකට වැටී අප දෙදෙනා නරක් වේ යැයි, ඉගෙනුම කඩාකප්පල් කර ගනීවි යැයි ඈ තුළ බියක් තිබුණා විය යුතුය. මල්ලීත් මමත් මාතර ඉංග්‍රීසි පාසලක් වූ සාන්ත සර්වේෂස් කොලීජියට (St.Servatius College ) ඇතුළු කිරීමට ඈ උත්සාහ කළාය. අද මෙන්ම ඒ දිනවල ද ජනප්‍රිය පාසලකට ඇතුළුවීම සඳහා පාසල විසින් පවත්වනු ලබන විභාගයකට පෙනී සිටිය යුතු වීය. ඒ අනුව සාන්ත සර්වේෂශයට ඇතුළුවීමට පෙනී සිටිය ද ඉංග්‍රීසි දැනුම මඳ වීමෙන් ඒ අවස්ථාව අහිමි වීය. එහෙත් අම්මා නොවේ පසුබට වූයේ. ඈ අප දෙදෙනා මාතර වැල්ලමඩම රෝහණ මහා විද්‍යාලයට ඇතුළු කළාය. මිශ්‍ර පාසලක් වූ රෝහණය රුහුණු විශ්වවිද්‍යාලයට පෙර මාතර කතරගම ප්‍රධාන මාර්ගයෙහි හමුවේ. ජීවිතයේ පළමු වතාවට කැඩෙට් ශිෂ්‍ය බළකායක් පිළිබඳ දැනගත්තේ රෝහණයේ ඉගෙනුම ලද වසරේදීය. මහාචාර්ය චන්ද්‍රසිරි පල්ලියගුරු රෝහණයේ කීර්තිමත් ආදි ශිෂ්‍යයෙක් බව මා දැන ගන්නේ විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලයෙහි උපාධි අපේක්ෂකයෙක්ව සිටි සමයේ තම ශාස්ත්‍රපති උපාධිය සඳහා සති අන්තයේ එහි පැමිණි චන්ද්‍රසිරි පල්ලියගුරු හමුවූ අවස්ථාවකය. පසුකාලීනව රැඟුම් පාලක මණඩලයේ, චිත්‍රපට සම්මාන ජූරියක, ටෙලිනාට්‍ය සමීක්ෂණ මණ්ඩලයක, සාහිත්‍ය විනිශ්චය මණඩලයක අසුන් ගනිමින් දැඩි මිත්‍ර සන්ථවයක් ඇති කරගත් මිතුරකු බවට පත්ව සිටී.
සර්වේෂසයට යාමට අපහසු වූයේ ඉංග්‍රීසි දැනුම අඩුවීම නිසා බැවින් අම්මා ඊට පිළියම් කරන්නී, මාතර සාන්ත තෝමස් විද්‍යාලයේ ඉහළ පංතියක උගෙනමින් සිටි, ගන්දර කඩ වීදියේ නිවැසි දයානන්ද මාමා ගෙදරට කැඳවා මල්ලීටත් මටත් ඉංග්‍රීසි ටියුෂන් ලබා දීමය. ඒ සඳහා ඔහුට මුදලක් ද අම්මා දුන්නාය. මගේ තුන්වන පාසලින් සිව්වන පාසලට යාමේ ප්‍රවේශ විභාගයෙන් ඉහළින්ම සමත් වී අම්මාගේ සිහිනය වූ මාතර සාන්ත සර්වේෂස් කොලීජියට යන්නට වරම් ලබන කල පස්වන පංතියේ සිටි බවය මතක. සර්වේෂස් ඇතුළත්වීමේ සම්මුඛ පරීක්ෂණයේ දී වැලන්ටයින් ගුණසේකර (?) ගුරුතුමා ඉංග්‍රීසියෙන් ඇසූ ප්‍රශ්නවලට නිර්භීතව එකවර පිළිතුරු දුන්නේ දයානන්ද මාමාට පින් සිදුවන්නටය. කෙසේ හෝ මගේ සිව්වන පාසල පාසල් ජීවිතයෙ කඩඉම් පාසල ලෙස ආදරයෙන් සිහිපත් කරමි. රජයට අයත් නොවූ කතෝලික පල්ලියට සම්බන්ධ පාසලක් වීම නිසා එහි බුද්ධාගම පවා විෂයයක් ලෙස ඉගෙනීමට අවස්ථාවක් නොවීය. ජෝසෆ් රාජපක්ෂ විදුහල්පති පියතුමා විද්‍යාලයේ අධ්‍යාපන කටයුතු සඳහා මෙන්ම ක්‍රීඩා සඳහා ද විසාල උනන්දුවක් දැක්වූ විදුහල්පතිවරයකු වූයේය. පළමු වතාවට ක්‍රිකට්, පාපන්දු ක්‍රීඩා මොනවාදැයි දැනගත්තේ දැකගත්තේ සිව්වන පාසලේදීය. ඇතැම් හවසක රාජපක්ෂ පියතුමා පාසලේ පාපන්දු කණඩායම සමඟ කොටුවෙගොඩ පාසල් ක්‍රීඩාංගණයේ පුහුණුවීම්වට ද සහභාගී වනු දැක ඇත්තෙමි. පාසලේ නිවාසාන්තර ක්‍රීඩා උත්සවයක පළමු අත්දැකීම ලබන්නේ සාන්ත සර්වේෂස් විදුහලෙහි වෝල්ටර් නිවාසය වෙනුවෙන් ගෝනියේ බැස දිවීමේ තරගයකට සහභාගීවීමෙනි. 1960 සිරිමා බණ්ඩාරනායක මැතිනියගේ රජය විසින් පාසල් රජයට පවරාගැනීමෙන් පසු බුද්ධාගම විෂය ඉගැන්වීම ඇරැඹුණු අතර, නාරද හාමුදුරුවන්ගේ ධර්ම සංග්‍රහය අත්පොත් කොට පළමු විභාගයේදීම බුද්ධාගමට සියයෙන් සියයක් ලකුණු ලබා ගත්තා ද මතකය.
මගේ සතරවන පාසල ජීවිතයේ කඩඉම් ලකුණ සටහන් කළ පාසල වූයේ ජීවිත ගමනේ හත්වන දශකය තෙක් අත්හැර දැමීමට අපොහොසත්, ඊට ආදරය කරන සාහිත්‍ය කලා ජීවිතයේ ඇරැඹුමට සාන්ත සර්වේෂස් විද්‍යාලයේ පස්වන පංතියේ සිංහල ඉගැන්වූ ටී.කේ. ( තල්පාවිල කංකානමගේ ) සෝමපාල ගුරුතුමාගෙන් ලද අත්වැල නිසාය. හෙළ හවුලට අයත් සාමාජිකයකු වූ එතුමා ප්‍රාථමික පංතියේදීම නිවැරැදිව, සිංහල ලියන්නට, කියන්නට, නිර්මාණාත්මකව රචනාවක් ලියන්නට දුන් ගුරු උපදෙස් සඳහා කිනම් මිලක් නියම කළ හැකිවේද? පාසල් පංති පුස්තකාලයට කොළඹින් පොතපත ගෙනැවිත් බාල කාලයේ සිට කියැවීමට අප හුරුපුරුදු කළෝ එතුමෝය. මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ, ජී.බී.සේනානායක, ඩබ්ලියු.ඒ.සිල්වා, මඩවල රත්නායක, රත්නසිරි එරත්න, ටී.බී.ඉලංගරත්න ආදීන්ගේ නවකතා, පරිවර්තන, මෙන්ම ගුණසේන සමාගම පළ කළ ලිහිණි පොත් පෙළ ද පුස්තකාලයට ගෙනැවිත් අපගේ කියවීමේ සා පවස නිවන්නට ගත් උත්සාහය අද දවසේ ඉඳහිට පොතක් පළකරන මොහොතක සිහියට නැගෙන වාර බොහෝය. ගෙදර වැඩ සඳහා ලියා එන්නැයි පැවරෙන රචනාවක් කියවා බලා එතුමන්ගේ පෑනේ කොළපාට තීන්තෙන් පිටුව පුරා වැටුණු හරි ලකුණ සමඟ වූ පද කිහිපය කටපාඩම්ය. 'පබඳ අගී හෝ පබඳ ජයයි'සටහන් වූ රචනා සෑම සතියකම මා සතු වූයේ කෙසේදැයි අදත් මට සිතා ගත නොහැකිය. පුවත්පතක මගේ අත් අකුරු මුද්‍රිත අකුරු සේ මා ප්‍රථම වතාවට දකින්නේ සෝමපාල ගුරුතුමාගේ ඇගැයීමට ලක් වූ සඳ පහන් රැයක් නම් එක්සයිස් පොත් පිටුවක මා අතින් ලියැවුණු රචනාව සිළුමිණ කමලා ළමා සමාජයෙහි අඟල් තුන හතරක දිග තීරුවකිනි. රචනාව අග ඒ.පී.ජී. බුද්ධදාස, සාන්ත සර්වේෂස් විද්‍යාලය, මාතර යනුවෙනි පළවී තිබුණේ. දීර්ඝ ලිවිසැරියක ඇරැඹුම ඒ කුඩා රචනාව වේ යැයි කෙසේ අදහම්ද? එහෙත් පරමාදර්ශී ඇදුරිඳු සෝමපාල සිංහල ගුරුතුමාගේ යෝධ සෙවණැල්ල සුදු කලිසමකින් හා කමීසයකින් සැරසී පා පැදියකින් පාසලට ආ කෙසඟ සිරුරක් සහිත කුඩා මිනිසාගේ සිරුර වසා පැතිරී ඇත්තාක් සේ දැනේ. ඔහුගේ හෙළ බස් ආර සිසුදරුවන් වූ අපගේ ලියැවිල්ලට කළ බලපෑම කොතෙක්ද යත්, පාසලේ නම ලියන කල, College යන්න සාන්ත සර්වේෂස් කුලාජියැ යනුවෙන් ලියන්නට පුරුදුව සිටි බව මතකයේ වේ. සර්වේෂසයේ ඉගෙනුම ලද සමයෙහි දී ම ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවට , පාසල නිමාවී හවස පහ හය වන තුරු බඩගින්නේ උයන්වත්ත පිටියේ තරග නැරඹීමේ පිස්සුව හැදුණේ අද වන තෙක්ම සුව කර ගත නොහෙන ඇබ්බැහිවීමකට ඇද දමමිනි. පාසල් පංතියේම ඉගෙනුම ලබමින් පාසල් කණ්ඩායමට ඇතුළත්ව දක්ෂ පිතිකරුවකු වූ නිලවීර, නිහාල් ලයි, තිලක් කාසිගේ, එස්.එච්.කරුණාදාස ආදී වැඩිහිට් ශිෂ්‍යයන්ගේ ක්‍රිකට් හරඹ නරඹා මල්ලීත් මමත් බසයේ ගෙදර ඒමට දුන් සත දහය හෝ පහළොවින් වඩේ කා රෑ බෝ වන තෙක් මාතර සිට ගන්දරට පයින් ගෙදර බඩ ගෑවේ සර්වේෂස් විදුහලේ ඉගෙනුම ලද සමයට තවත් මිහිරි මතකයක් එක් කරමිනි. ක්‍රිකට් තරග නැරැඹීමේ උච්චාවස්ථාව වූයේ සාන්ත සර්වේෂස් සාන්ත තෝමස් වාර්ෂික මහා ක්‍රිකට් ගැටුමයි. එගොඩහ මොගොඩහ (ගඟෙන් මෙගොඩ කොටුවෙගොඩ හා ගඟෙන් එගොඩ ) සටන දිවයිනේ ක්‍රිකට් මහා තරග ඉතිහාසයෙයෙහි දෙවන පැරණිම තරගය ( රාජකීය සාන්ත තෝමස් තරගයට පසු ) බව පසු කාලයක දී දැනගත් පසුව මෙන්ම අප පාසලට සනත් ජයසූරිය වැනි විශිෂ්ට ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයකු බිහිකරන්නට හැකිවීම තුළ අද පවා පාසල පිළිබඳ දැනෙන ආඩම්බරය අසීමිතය.
සර්වේෂසයට ආයුබෝවන් කියා කොළඹට පැමිණෙන්නට සිදුවන්නේ අම්මාගේ ඕනෑකමටත්, තාත්තාගේ රැකියාව ලංකා ගමනා ගමන මණ්ඩලයේ රියැදුරු තනතුරකට පරිවර්තනය වීමත් සමඟය.
කොළඹට ආසන්න පිළියන්දල පදිංචියට පැමිණ මධ්‍ය විද්‍යාලයට පිවිසීමට වරම් නොලදින් පිළියන්දල මාම්පේ ශ්‍රී ශොභිත මහා විද්‍යාලය මගේ පස්වන පාසල බවට පත්වූයේ එක් වසරක ඉගෙනුමකට පමණි. අධ්‍යයන පොදු සහතික පත්‍ර සාමාන්‍ය පෙළ ප්‍රථම වතාවේදීම සමත්වන්නේ උසස් පෙළ ඉගෙනුමට අවශ්‍ය සියලු සම්මාන හා සුදුසුකම් ලබමින් වීම ශොභිතයේ එක් වසරක මතකයෙහි වේ. එතෙක් පංතියේ පළමුවැනියා වූ ශිෂ්‍යයාට මා නිසා එම ස්ථානය අහිමි වූයේ සියලුම වාර විභාගවල දී මා පළමුවැනියා වූ බැවිනි. පංති බාර රණසිංහ ගුරුතුමිය, ඉංග්‍රීසි ඉගැන්වූ ජයසිංහ ගුරුතුමා, විදුහල්පති කල්දේරා ආදීන්ගේ මුහුණු මගේ මතකයට පිවිසේ. පංතියේ මිතුරන් වූයේ සේනාරත්න හා ප්‍රේමසිරිය. මොවුන් අද කොහිදැයි නොදනිමි. අධ්‍යයන පොදු සහතික පත්‍ර සාමාන්‍ය පෙළ ප්‍රතිඵල ලැබෙන තෙක් කාලය තුළ අපට පිළියන්දලින් නුගේගොඩ තවත් කුලී නිවසක පදිංචියට එන්නට සිදුවූ බැවින් තවත් කෙටි කාලයකට උඩහමුල්ල මහා විද්‍යාලයේ ඉගෙනුම ලබන්නට සිදු වූයේ එය මගේ සයවන පාසල ලෙස පාසල් නාමාවලියට එකතුවෙමිනි.
උසස් පෙළ පංතියේ ඉගෙනගත් කාලය මගේ සත්වන පාසල ලෙස ලියැව්න්නේ විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනයට පෙර ඉගෙනුම ලැබූ අවසාන විදු මව් ලෙසය. කොළඹ මරදානේ ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාලය නම්වූ පෞද්ගලික විශ්වවිද්‍යාල අනුබද්ධ පාසලක් වූ එය මගේ පාසල් ජීවිතයේ හමුවූ විශිෂ්ටතම ගුරුවරුන් මෙන්ම සාහිත්‍ය කලා හා දේශපාලන ක්ෂේත්‍ර නියෝජනය කළ ශිෂ්‍ය මිත්‍රයන් රැසක්ම හමු වූ පාසල වේ. සරසවියට දොරටු විවර කොට දුන් ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාලයෙහි ඉගෙනුම ලද දෙවසර පාසල් ජීවිතයේ දෙවන කඩඉම සේ මම අද දකිමි. අමරසේන හේවාමද්දුම, සුනන්ද මහේන්ද්‍ර, තිස්ස කාරියවසම්, රොහාන් ජයවර්ධන, ඉන්දික එදිරිසූරිය, ජයසිරි ලෙනෝරා ආදී ගුරු පිරිසක් ද, සුනිල් සරත් පෙරේරා, ග්‍රැන්විල් සිල්වා, ගාමිණී කාරියවසම්, පාසල් මිතුරා වූ දයා එදිරිසිංහ, මහින්ද විජේසේකර ආදීන්ද හමුවන්නේ මගේ සත්වන පාසල් අධ්‍යාපන කාලය තුළදීය. සාහිත්‍ය කලා නිර්මාණ ක්ෂේත්‍ර කෙරෙහි වූ ලෝලීත්වය දෙගුණ තෙගුණ වූ සිසුවකු ලෙස විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලයට පිවිසීමට මග හසර සලසා දුන්නේ ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාලය වූවත්, පළමු පාසලේ දී ඇසුණු කවි ගායනාවේ සිට විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රවේශයේ දී සුනන්ද මහේන්ද්‍ර ඇදුරුතුමා විසින් ගායනා කළ සඳැස් නිසඳැස් කවිය දක්වා මසිතට ළංවූ කවි මිහිරෙහි තවමත් ජීවත් වන්නෙමි. කවිය මගේ ආත්ම ප්‍රකාශනය වන්නේත්, අනෙකුත් සියලු කලා ක්ෂෙත්‍ර තුළ නිර්මාණශීලී දායකත්වයට දොරටු හැරෙන්නේත් සත්වන පාසල වූ ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාලයෙනි. එවකට ගුවන්විදුලියේ ප්‍රචාරය වූ ජනප්‍රිය දැනුම මිණුම ඇට්ලස් හෝල් තරගාවලිය සඳහා ශ්‍රී ලංකා විද්‍යාලය නියෝජනය කළ කණ්ඩායමයෙහි සාමාජිකයෙකු වන්නට වාසනාව ලද මා මයික්‍රපෝනයක් ඉදිරියේ ලලිත් එස්. මෛත්‍රීපාල වැනි නිවේදකයෙක් හමුවේ පිළිතුරු දෙන්නටත්, අවසාන මහා තරගය දක්වා අප පාසල ගමන් කළ මොහොතේත් කණ්ඩායම් සාමාජිකයකු ලෙස සිටින්නට ලැබීම ශිෂ්‍ය ජීවිතයේ නොමැකෙන සටහනක් ලෙස ලියැවී තිබේ. පාසල් සංඛ්‍යාව දිගු වූ තරමටම ගුරුවර නාමවලියද, මිතුරු නාමාවලියද දිගු වී ජීවිතය ජීවත්කරවීමට මග හසර කියා දී ඇති බව හැඟේ. අඟහිඟකම්වලින් පිරුණු දිගු පාසල් ගමනක් අතර මග නතර නොවී තීර්ථයක් කරා එන්නට දුක්මහන්සි වූ මාපියන් මෙන්ම ඒ සා වූ දුෂ්කර ගමනේදී මා වැනි කුරා කුහුඹු මිනිසකු හට අකුරු කියාදුන්, මා තුළ සැඟවුණු කිනම් හෝ නිර්මාණශීලීත්වයක් හඳුනාගෙන මට අතදුන් සියලු ගුරුවර ගුරුවරියන් මෙන්ම පාසල් ද මගේ දිවි ගමනේ සෙවණැලි සේ මගේ මතකයෙන් ඈත් නොවී පවතින බව දනිමි.
බුද්ධදාස ගලප්පත්ති
